Arjan Wijnstra - Paardenwaarden

Hoofdmenu:

Arjan Wijnstra

Wow Momenten > PAARDENVOLK MET VISIE

De trekkracht van het paard: de weg terug naar de toekomst?

Iedereen weet hoe destructief de lozing van broeikasgassen in de atmosfeer is. Niet alleen de grote industrieën treft blaam. We doen er allemaal vrolijk aan mee... Door voor elk wissewasje de auto te pakken. Door maar mondjesmaat onze bandenspanning te controleren. Door enorme hoeveelheden warm water te gebruiken. Door onze elektronische apparatuur op standby te laten staan en ga zo maar door.

Het zou best al eens vijf voor twaalf kunnen zijn. Klokslag twaalf verandert onze luxe koets in een rottende pompoen en staat ons een reeks onvoorstelbare rampen te wachten, oprispingen van een zieltogende Moeder Aarde... Is het tij nog te keren? Is het mogelijk onze ingeroeste gewoonten te transformeren tot iets wat je 'handelen uit mondiaal verantwoordelijkheidsgevoel' zou kunnen noemen? Wie het weet mag het zeggen. Misschien weten de hoofdpersonen in dit verhaal het. Overal ter wereld zijn namelijk groepjes mensen bezig uit eigen beweging het roer om te gooien. Dit is het verhaal van één van hen...

Moderne schone krachtbron

In juli 1974 maakt de elfjarige Arjan Wijnstra uit Wijdewormer een profetische potloodtekening. Daarop een auto en een kar met paard. Uit de motorkap van het automobiel stijgt een rookpluim op en de bestuurder zegt: 'Die rotauto! Weer stuk!' In de walm boven de auto blaast een vogel zijn laatste adem uit. Zwarte kruisjes dwarrelen naar beneden. Een eindje verderop is een aanspanning te zien. In het tekstballonnetje boven de voerman staat te lezen:

Motor

Arjan Wijnstra is inmiddels een volwassen kerel en de 'biologisch aangedreven' motor achter de Initiatiefgroep Moderne Paardentractie, die hij in 2005 oprichtte. De groep bestaat uit vier mannen die het paard als moderne en schone krachtbron promoten door erover te praten, te schrijven, dia-lezingen te geven en workshops te organiseren. Denk niet dat het hier een kwartet nostalgie-junks zonder realiteitszin betreft dat zo nodig 'en de boer, hij ploegde voort' moet spelen.

De Initiatiefgroep Moderne Paardentractie bestaat uit nuchtere, hardwerkende kerels met paarden en liefde voor het land.

Neem Wijnstra zelf. Gooide, na tien jaar showbizz-fotograaf in Amsterdam te zijn geweest, het roer om en werd stalhouder in Baak, een boerendorp onder de rook van Zutphen.

Tegenwoordig verdient hij deels de kost als fotograaf/journalist. Daarnaast is hij eco-boer, met enkele MRIJ runderen, scharrelvarkens en scharrelkippen. De twee Fjordenpaarden zijn inmiddels op hoge leeftijd (30+) overleden. Verder runt Arjan een boerderijwinkel aan huis, waar ze hij producten van eigen erf en uit eigen moestuin verkoopt, maar ook andere gezonde artikelen.

Zijn compaan Bert Harmsen is ook eco-boer en meninstructeur. Daarvoor was hij museumboer op het Openluchtmuseum in Arnhem en activiteiten-begeleider op 'De Winkelsteegh' in Nijmegen. In deze leefgemeenschap voor mensen met een verstandelijke handicap baarde hij opzien door bewoners waarvan werd verondersteld dat ze alleen nog maar konden liggen, via het paardrijden weer aan het lopen te krijgen.

Nu pacht hij een biologisch-dynamische boerderij van Landgoed Middachten in De Steeg en doet het meeste werk op zijn gemengde boerenbedrijf met paarden.

Leo de Visser, eco-tuinder in het Zeeuwse Rithem, bewerkt zijn bijna 10 hectare landbouwgrond al vijfentwintig jaar met trekpaarden en mag zich 'de beste ploeger van Nederland' noemen. Hans Renders, de enige Belg in het gezelschap, is kruidenkweker in Dranouter en werkt op zijn bedrijf met Vlaamse paarden.

Ultra-moderne landbouwmachines

Wat bezielt iemand om het trekpaard weer van stal te halen en waar haal je het lef vandaan om deze krachtbron doodleuk als 'modern' te betitelen? Wel, sinds Wijnstra zijn kinderzieltje blootgaf op papier, was het beeld van dat rokende autootje, die zieltogende vogel en de kar

met paard niet meer van zijn netvlies te branden. Alsof het hem iets te vertellen had. Alsof hij er iets mee moest. In 1998 geeft de voorzienigheid hem een levensgrote hint. Een aantal Belgische trekpaardliefhebbers gaat paarden kopen in Amerika. Of Arjan het 'plezant' zou vinden om een fotografisch verslag van hun reis te maken? Wijnstra aarzelt geen moment, want de mannen hebben hun zinnen gezet op Vlaamse Paarden, die in Amerika nog steeds door de Amish gefokt worden voor het werk op het land.

De Amish zijn een orthodox-religieuze gemeenschap van Duits/Zwitserse origine. Deze agrariërs bewerken hun land met paarden omdat hun geloof gemotoriseerd vervoer als een vorm van 'hoogmoed' beschouwt en afwijst. Hoewel de Amish het ook niet zo op fotografen hebben, slaagt Wijnstra erin hun vertrouwen te winnen. Een fotograaf die zich uitsluitend voor hun paarden en landbouwapparatuur interesseert, dat maken ze niet zo vaak mee.

Wijnstra komt al snel tot de ontdekking dat de Amish minder behoudend zijn dan algemeen wordt aangenomen. Hun 'Belgians' trekken geen ouderwetse landbouwmachines voort maar ultra-moderne apparatuur, die door de Amish zelf is ontwikkeld. Dergelijke aanspanningen mogen dan qua snelheid en uithoudings-vermogen niet kunnen wedijveren met mechanische p.k.'s, ze blazen geen grote hoeveelheden koolstof de atmosfeer in, lopen niet op fossiele brandstoffen en laten de bodem-structuur intact. Een heel aardse realiteit waar Moeder Aarde haar nijvere rentmeesters jaar na jaar voor beloont met overvloedige oogsten! Diep onder de indruk keert Wijnstra terug naar Nederland. In zijn hoofd rijpt een plan...

Wereldwijd netwerk

Wanneer Arjan Wijnstra zich in 2003 op boerderij Groot Brandenborch in het Gelderse Vorden vestigt, komen de buurboeren al snel tot de conclusie dat ze 'een soort van Amish' in hun midden hebben! Om de haverklap komt Wijnstra voorbij 'klipperdeklappen' met zijn Fjordenpaarden.

De ene keer lopen de dieren voor een platte wagen die tjokvol boomstammen uit het bos terugkeert. De andere keer is hij met een paardgetrokken hooischuddertje in de weer, of laat hij zijn Fjorden hun eigen paddock slepen. Ook bij het ploegen, mest uitrijden, eggen en hooien zet hij zijn paarden in. Best leuk om te zien, maar als professioneel agrariër moet je er toch niet aan denken om op die manier terug in de tijd te moeten! Wijnstra denkt daar heel anders over. Moeten? Moeten?? Hij is ervan overtuigd dat hij zich op de weg terug naar de toekomst bevindt. Een toekomst waarin mensen niet langer de lucht, de grond en het water op hun planeet vervuilen en hun medeschepselen uitbuiten, maar er in harmonie mee samenleven en -werken. Uit eigen beweging, niet omdat één of ander verdrag, reglement of confronterende documentaire hen daartoe dwingt.

Wat Wijnstra zo zeker van zijn zaak maakt, is de wetenschap dat er momenteel overal op de wereld mensen zijn die hun schouders zetten onder de herintroductie van het paard als krachtbron. Alleen al in buurland Duitsland hebben meer dan honderd boeren, voornamelijk eco-tuinders, ervoor gekozen (een deel van) het werk voortaan weer met paardentractie te doen. Puur uit overtuiging en omdat ze zich er goed bij voelen. Het heeft er alle schijn van dat er vanuit het niets een wereldwijd netwerk van paarden-pioniers aan het ontstaan is! Met een aantal ervan heeft Wijnstra regelmatig contact en brainstormt hij over moderne, paardgetrokken landbouw-apparaten. Ook in zijn vrienden- en kennissenkring komt het gesprek telkens weer op 'moderne paardentractie' en gaandeweg vormt zich een kring van gelijkgezinden om hem heen.

Op een dag in augustus trekt Wijnstra de stoute klompen aan. Hij brengt een bezoekje aan zijn buurboeren, vertelt over de workshop ´Moderne Paardentractie´ die hij wil gaan organiseren en vraagt of hij een stukje van hun grond mag lenen voor het veldwerk. 'Geen probleem! Ga je gang, jongen!' De eerste horde is genomen! Dan belt hij de drie paardenpioniers die hij als instructeurs in gedachten heeft. 'Wie van jullie is bereid om andere mensen te leren hoe je met paarden werkt?' Alle drie zeggen ze hun medewerking toe en de initiatiefgroep Moderne Paardentractie is geboren. Via een website en een aantal paardenbladen begint de groep met het werven van deelnemers.

'Weg met die lawaaierige, dieselslurpende motormaaier! Weg met die trekker, hoe bescheiden van omvang ook! Gras zaaien en maaien, de wei, paddock of paardrijbak slepen, het kan allemaal met behulp van paarden en het is nog leuk om te doen ook! Ideaal voor eco-tuinders en kleine kwekers, maar ook voor mensen die graag buiten zijn! Waarom je in een van transpiratiewalmen vergeven sportschool het rambam trainen bij opzwepende muziek als je ook heerlijk in de buitenlucht lichamelijk bezig kunt zijn, samen met je paard en in een tempo dat gezond is voor je gestel?'

Tot Wijnstra's verrukking stromen de aanmeldingen binnen en wat blijkt? Leren werken met paarden staat al jaren op het verlanglijstje van talloze paardenbezitters uit Nederland en België. Zelfs een in Frankrijk woonachtige boerin schrijft zich in. 'Ik heb geen enkele menervaring, maar sta echt te popelen om aan het werk te gaan met zo'n grote Comtois of Boulonnais', meldt ze enthousiast.

Behapbare brokjes kennis

Op een zonovergoten dag in september 2005 vormt boerderij Groot Brandenborch het decor voor een bijzonder schouwspel. Alsof er een klein circus is neergestreken. Een vrachtwagen, een trailer, een caravan, oude landbouwapparaten, enkele curieus ogende exemplaren van de nieuwste generatie landbouwvernuftigheden, tuigen, caravans, tenten en een zestal ´schone krachtbronnen´, te weten: Wijnstra´s twee Fjordenpaarden, een tweetal door Bert Harmsen meegenomen Nederlandse trekpaarden en twee reusachtige Vlaamse paarden, de p.k's van instructeur Hans Renders uit België. Het deelnemersveld bestaat uit mannen en vrouwen van uiteenlopende leeftijden, afkomstig uit alle mogelijke sociale milieus. Wat hen bindt is de liefde voor paarden en de bereidheid om te leren hoe je met je edele viervoeter allerlei klusjes op en rond het erf kunt doen zonder het milieu te belasten.

Het theoretische gedeelte van de workshop is een inwijding in de anatomie van het (werk-) paard, de bouw en functie van het tuig, trekkracht en treklijnen, de positieve effecten van het werken met paarden op de bodem en het milieu en aanschaf, onderhoud en gebruik van paardentractie werktuigen. Nadat de geest is gevoed – misschien zelfs wel een beetje te overvoedig- volgt

het praktijkgedeelte. Geen minuut te vroeg, want dit is waar iedereen voor komt. Mouwen opstropen en de handjes laten wapperen!

In de loop van de dag leren de deelnemers hoe ze een paard moeten op en aftuigen, welke soorten tuigen er zoal zijn, sturen met enkel- en tweespan in de lange lijnen, inspannen, eenvoudige arbeid waaronder het werken met een weidesleep en een universele voorwagen en werkzaamheden als grasmaaien en -schudden, boomslepen, en ploegen. De instructeurs weten donders goed dat het hun leerlingen zo af en toe duizelt. Daarom bieden ze hun 'gesneden koek' in behapbare porties aan. Ook houden ze het tempo laag en de toon zo luchtig mogelijk. De deelnemers merken dat ‘fouten’ maken en domme vragen stellen' op prijs wordt gesteld en ontspannen meer en meer. Na verloop van tijd gaan ze zelfs zo in hun arbeid op dat ze toevallige passanten, die het tafereel vanaf de weg gadeslaan, niet eens meer opmerken.

De weg terug naar de toekomst

Na de eerste twee tweedaagse workshops in het Gelderse Vorden is het hek van de dam. Via de website stromen de vragen en aanmeldingen binnen. Een groepje leerlingen van De Warmonderhof, een biologisch dynamische landbouwschool in Dronten, raakt zo geïnspireerd dat het spontaan een werkgroep paardentractie opricht.

Gevolg: de interesse om met paarden te gaan werken neemt dermate toe dat de school inmiddels over eigen paarden beschikt. Achter-overleunen en genieten van het succes ligt echter niet in de aard van de Initiatief-groep Moderne Paarden-tractie.

Dit is nog maar het begin. Op naar fase twee: het ontwerpen van moderne landbouwapparatuur. Hun eerste product is een voorwagen die de naam Trick-track krijgt. Het proto-type van deze link tussen paard en landbouwmachine doet eerst een poosje dienst op Wijnstra's boerderij en wordt daarna, wegens overweldigende belangstelling, in productie genomen. In het voorjaar van 2007 hebben de eerste Trick-tracks hun weg naar de consument gevonden. Wie dus 'iets aparts' met een paard ervoor en een landbouwmachientje erachter ziet, weet nu dat het een Trick-track is en de gebruiker ervan een man of vrouw met een visie!

Ook het workshop-aanbod is uitgebreid. Naast de kennis-makingsworkshop zijn er gespecialiseerde workshops houtslepen en ploegen. Wie inzicht wil krijgen in het grote aanbod van oude en nieuwe paardentractie apparatuur kan de ééndaagse workshop 'aanschaf en onderhoud paardentractie apparatuur' volgen.

Je leert dan waar je op moet letten bij de aanschaf van oude en nieuwe machines, hoe je de apparatuur onderhoudt en hoe je er veilig mee werkt.

Op de vraag waar dit alles eindigt, is volgens Wijnstra en zijn medeinitiatief nemers maar één antwoord mogelijk: in een schonere toekomst die ons nageslacht de kans geeft gezond, gelukkig en in overvloed 'groot te groeien'!